VAN TORSTEN SCHWANKE
Vorwort:
In der heiligen Osternacht hatte ich zu tief in den klaren Spiritus geschaut (the spiritual drink), da las ich in meinem Meister Ben Jonson von einem alchemistischen Traktat, der auf Adam zurückgeht und in Holländisch verfasst sei. Da küsste mich die Muse vom himmlischen Zion, und ich übertrug einen alchemistischen Traktat von Aaron und Mirjam (Marie) in die plattdeutsche Sprache meiner friesischen Heimat, die Muttersprache meiner seligen Großmutter.
*
De Filosoph AARON harr en Begäng mit MARIE de Prophetin, de Süstern vun Moses. As he bi ehr ankamen dee, gröt he ehr vör ehr Wördigkeet un seggt:
„O Prophetin, ick heff vörhört, dat du de Steen binnen eenen Dag weet maken kannst.“
MARIE antwort: „Jo, AARON, un dat gahn sogar in en Deel vun een Dag.“
AARON freedt: „O Frö MARIE, wannehr schall dat Wark sien? Un wo maakt wi dat Steen eerst weet un denn swatt?“
MARIE seggt: „O AARON, vele Lüd hebbt dorüm den Dööd funnen. Weetst du denn nich, dat dor een Water gifft, oder en Ding, dat Hendragem weet maakt?“
AARON seggt: „Dat is so, Frö, aver dat duert lang.“
MARIE antwört: „Hermes seggt in sien Bökers, dat de Philosophers de Steen in een Stünn vun’n Dag weet maakt.“
AARON: „Dat is grootartig!“
MARIE: „Dat is groot, vör den, de nix dorvun weet.“
AARON: „Wenn de Minschen all vier Elementen hebbt, denn sünd de Dampen to sammelbar un tohopen to bringen binnen een Dag, so dat se dat End erreichen.“
MARIE: „Bi Gott, AARON, wenn dien Verstand nich fest un klor weer, denn schullst du disse Woort nich vun mi höörn. Nem de Allum ut Spanien, dat witte Gumm un dat rode Gumm, dat is de Kibric vun de Philosophers. Nem ehr Sol un de groote Tinctur, un vereen de Gummen in echte Eh.“
MARIE seggt: „Maak se to flüssig Water, vitrifier dat Water, dat een Dag bewerkt worrn is, mit de twee Lubecks up dat feste Leve, un löös se up mit dat Geheemnis vun de Natüür in dat Gefäß vun de Philosophie. Hest du dat verstahn?“
„Jo, Frö.“
MARIE: „Beholl den Dampf un pass op, dat nix vörlöört geiht. Bruk en sachte Füer, so as de Sünn in Juni oder Juli. Bliev bi dien Gefäß un kiek genau, wenn dat swatt warrt, denn root, denn weet – binnen dree Stünnen. De Dampf dring in dat Leve, de Geesst warrt bunn, se warrt as Melk: schmeltend, löösbar un dringlig – dat is dat Geheemnis.“
AARON: „Dat schull nich all Tieden so gahn.“
MARIE: „Dat is de groote Wunner, dat de Olden dat nich hatten, dat dat nich dör Krüüg oder de Arzenei kamen. Nem dat witte, klore un ehrbare Kraut, dat up de Höögten wächst, stamp dat frösch in sien Stünn – dat is dat echte Leve, dat nich vun Füer flücht.“
AARON: „Is dat de Steen vun de Waarheit?“
MARIE: „Jo. Aver de Lüüd weet dat Regime nich, dat gau geiht.“
AARON: „Un denn?“
MARIE: „Vitrifier dorup Kibric oder Zibeic, dor sünd de twee Dampen in, de twee Lichten in sich hebbt. Gieß dorup de Tincturen vun de Geister, in rechte Maat, stamp dat all un set dat in’t Füer. Denn sühst du grote Wunners. All’s hangt af vun’t Füer: sien Maat, sien Gang. Dat gahn vun een Farbe to de anner in een Stünn, bet dat rood un weet is.“
„Wenn dat kühl worrn is, maakt dat Gefäß op un süh: en kloren Leve, as dat Mohnblom mit Witten dorin – dat is dat, wat lööst, schmelt un dringk. Een lütten Deel dorvun, so swor as en goldenen Schilling, genügt för vele Male hunderttausend.“
AARON fällt op sien Knees.
MARIE seggt: „Steiht op, AARON, ick will dat kort maken: dat klore Leve, dat up de Höögten liggt, dat nich dör Moder oder Bewegen to kriegen is – nem dat un stamp dat mit Gumm Elsaron un de twee Dampen, denn dat Leve, dat dat in sich höllt, is Gumm Elsaron.“
„Stamp dat all tohop un geh to: dat schmelzt. Gieß dat Fruun dorup, denn is dat as rinnend Water. Wenn de Luft dat anröögt, stütt dat to un warrt een Leve. Maak dorup de Projektion, un du sühst de Wunners.“
„O AARON, dat is dat verborgen Geheimnis vun de Scholia. De twee Dampen sünd de Wurtel vun disse Kunst – de witte Kibric un de feuchte Kalx. Dat feste Leve is ut dat Hart vun Saturn, dat de Tinctur bargt, un de Velders vun de Wistheit – de Scholia.“
„De Philosophers hebbt dat vele Namen geven. Een Deel gifft dat to kriegen, een Deel is to finnen up de Höögten. Un weet, AARON, dat de kloke Lüüd dat nich de Velders vun de Wistheit noemen, wenn dat nich de Scholia wesen weer. In Scholia sünd Wunners.“
„Dor sünd ook de veer Steen in. Un dat rechte Warken is, as ick seggt hebb: Scoyare, Ade, un Zethet – dorut maakt dien Allegorie, as Hermes dat maakt hett in sien Böker. De Philosophers hebbt dat Wark länger maakt, dat mit Dingens vergliekd, de nix mit’t Wark to doon hebbt – dat Wark op een Johr utstreckt, blots, üm’t Geheimnis vör de Unwissenden to verbergen, bet dat in ehr Hart un Verstand fast warrt.“
„Dat Wark warrt nich compleet, utser in Gold – dat is dat grote Geheimnis vun Gott. De Lüüd, de dat hörn, glöövt dat nich, weg’n ehr Unwissenheit.“
AARON: „Jo, aver wat is mit dat Gefäß, dat dat Wark nich gahn lott, wenn dat fehlt?“
MARIE: „Dat is dat Gefäß vun Hermes, dat de Stoiker verhüllt hebbt – dat is keen nekromantisches Gefäß, dat is de Maat vun dien Füer.“
AARON: „O Frö, du büst en Schülerin vun de Scoyari. Hest du funnen in de Geheimnisse vun de Philosophers, dat een dat Wark mit een Leve maken kann?“
MARIE: „Jo, aver dat hett Hermes nich leert. De Wurtel vun de Scholia is en Leve, dat nich glat oder heel to maken is, en Gift, dat all Leven doot maakt, se to Pulver maakt, un Quecksöwer mit sien Duft stüff maakt.“
„Bi den ewigen Gott schwör ick: disse Gift, wenn dat to Water worrn is, egal wie, dat maakt Quecksöwer to Luna – mit de Kraft vun de Waarheit. Dat fallt in den Tron vun Jupiter un maakt em to Luna. De Kunst is in all Leven, aver de Stoiker, dör de Kört von ehr Leven, hebbt dat verbargen.“
„Se hebbt de Tinctur-Elementen funnen un vermehrt. All Philosophers lehrt dat – utser dat Gefäß vun Hermes. Dat is godlich, de Wistheit vun den HERRN, verborgen för de Volkern. De, de dat nich weet, weet ook nich dat Regime vun de Waarheit.“
De Alkemistsche Mess
Introitus
Ouns Herrgott, Du Born vun all Gütigkeit, de Du de hillige Kunst in de Harten vun de Truen pflanzest, ut Di kummt all Godes, wat de Leve nödig hebbt. Hebb Dörmaten mit uns.
Christe
Kristus, Du Hillige, Du segensteen in de Kunst un de Weten, Du, de Du dat Licht vun de Weten giffst för de Welt sien Erlösing un to’n Schutz vör de Untruen – hebb Dörmaten.
Kyrie
Ouns Herrgott, Du Göttlich Füer, stek uns Harten an, dat wi to Dien Lof de Sakramenten vun de Kunst utbreiden köönt. Hebb Dörmaten.
Graduale
He kummt daal as Regen op dat Schof un as stille Schoren op de Erd. Halleluja!
O Du segenmaker vun de Erd, witter as Snee, süßer as Söttigkeit, un in’t Fattensgrunn so swang as Balsam. Du bist de heilkundig Dracht för de Lüüd, de all Krankheiten heilen kann. Du bist de hohe Born, dor de rechte Lebendig Water rinströmt in’n Gaarn vun de Truen.
Ave Maria
Sei gegrüßt, Du lichte Lamp vun den Himmel, Du hell Schienlicht op de Welt!
Hier büst Du mit de Maand eenworden, hier is de Bund mit Mars slaten un de Togung mit Merkur stahn. Ut disse dree ward, dorch de Mesterkunst, in’n Bett vun dat Water, de starke Jööl geborn – den sökt man vör dat Duusendfache.
Wenn disse Dree sik oplösen – nich in Regenwater, man in dat Queckwatter, uns segenriek Gumm, dat sik sülven oplöst – denn ward dat „Sperm der Philosophen“ sündlich un gekannt.
De Jööl will sik nu verbinnen mit de Jungfru, wil ehr befruchten in’t Badd bi rechte Hitt. Man de Jungfru ward nich gliek swanger, se mutt eerst in stillen, wärmden Kussen umfaten warrn. Denn kriegt se en Kinn in ehr Liev – dat Gütkin, dat in de Ordnung vun de Natur toweg bröcht ward.
Denn schient dor in’n Fattensgrunn de swatte Mohr – he is verbrannt, verkalnt, verlorn sien Farv, ganz dood. He bidd, dat he begrov’n ward, mit sien egen Flott bestreekt, un langsam wieder verkalnt ward, bit he in glöwiger Form ut dat wilde Füer opstahn deiht…
Seih doch! En wonnerborig Wiederbor’n vun den Mohr! Dorch dat Bad der Wiedergeboort kriggt he en nieg Naam – dat „natürliche Schwefel“, de Söhn vun de Philosophen, de Steen sülvst. Un he is een: een Wurtel, een Wesen, rein un free vun fremd Stoff, dat dorut all Överflüss weggenommen is mit de Kunst sien Mesterhand.
Dat is de Schattenschatt – de hoochste Trank der Philosophie, dat Göttliche Geheimnis vun de Olden. Seelig is, wer dat finnt.
Wer dat sehn hett, de schrievt un snackt doröver offen un frei – un ick weet, dat sien Utsag wahr is.
Lof un Dank an Gott in Ewigkeit.
De Spiggel vun de Alkemie
KAPITEL I
Wat is Alkemie – de Afaten
In veel olde Böker finnt sik allerhand Afaten vun dissen Kunst, un in dit Kapitel will ick dor mal recht na spiekern, wat dorachter steckt.
Hermes, de Ollerst vun de Alkemisten, hett seggt:
„Alkemie is en lichamlich Weten, dat eenfackt is ut een Ding un dor mit een Ding weer tosamengestellt, un dat wat wertvoll is, mit Kunn un Werk verklammern deit, un so dorch natüürlich Verbinnung in wat Besseres verwanneln kann.“
Een anner hett seggt:
„Alkemie is dat Weten, wie een jeden Metal in en annern verwannelt warrn kann – mit en besonder Medikament, dat de Philosophen Elixier noemen.“
Dat Elixier is also dat Hauptding – dat, wat, wenn man dat op Metallen dröppt, dor all dat Unperfekte mit einem mol perfekt maakt.
KAPITEL II
De natüürlichen Ursprung un’t Geborenwarrn vun Mineralien
So, nu will ick vertellen, wo all dat mit de Metallen anfängt.
In de Schachten vun de Erd finnt man twee Grundstoffe:
„Argent-vive“ (dat is Quecksilber) un „Sulphur“ (dat is Schwefel).
All Metallen – Gold, Sülver, Iesn, Blei, Kuper, Staal – sünd ut dissen twee Stoffen maakt.
De Natur will allens to Gold maken, dat is ehr Hööchste Ziel. Man dor kummt allens zwischen: Unrienheit, Verunreinigungen, schlechte Mischungen. Dorüm kriegt wi all de annern Metallen.
Hier een kleen Översicht:
Gold: Dat is perfekt. Ut reinem, festem Quecksilber un reinem, brenn-freeem Schwefel. Dor fehlt nix.
Sülver: Fast perfekt. Ut reine Stoffen, man büschen fehlt: wat Färg, wat Fixheit, wat Gewicht.
Staal: Reen un doch nich heel fix. Ut witte Stoffen, man rot innen. Bruukt noch en lüttke Reife.
Blei: Dreckig, unperfekt. Ut unrieen Quecksilber un halver verbrennenden Schwefel.
Kuper: Ok unrieen. Rood, man nich klart. To veel van dat Unrieene un to weinig Fixheit.
Iesn: Hart, man to veel von dat Brennende. Fix, man unrieen. Schwer to smelten. Bruukt veel Arbeit.
En Alkemist mutt dat all recht kennen, wenn he dat Steen maken will.
KAPITEL III
Wo kümmt de Stoff för dat Elixier her?
Nu, wenn wi all dat weten, stellt sik de Frage:
Wo kriegt wi de rechte Stoff her, mit den wi dat Steen maken köönt?
Man kann’t so sehn: All Metallen sünd ut Quecksilber un Schwefel. Also, wat wi bruuken, mutt ok dorut maakt wesen.
Un dorüm hett dat keen Sinn, mit Planzen, Lüüd, Eier, oder Dreck to experimenteren. Ook keen Sinn hett dat, wenn wi allens eerst mol in Quecksilber un Schwefel umwandeln mütt – dat is to lang un to ümständlich. De Natur geeft uns dat schon in de rechte Form.
Wi bruuken ok nich Gold oder Sülver as Anfangsstoff – dat sünd al to perfekt. Se laat sik mit Kunst kaum mehr röhren, un dorüm kann man dor nix mit anfang. Wat to perfekt is, kann nix anners mehr verperfektioneren – dat weer also en Sackgass.
Wi bruuken wat, dat noch nich heel fertig is. Wat mit Kunst noch reinmaakt warrn kann, wat de rechte Misch hett vun fixem un flüchtigem Stoff – Quecksilber un Schwefel – in glieker Maat, in en Klump coaguliert.
Dat is dat Geheimnis.
Een Stoff, vun Natur al en beten vördigerstellt, man noch unperfekt – dat is, wat wi söken. Un denn, mit Kunnst un Füer, bring wi dat to sien Hööchtpunkt.
Behalt dat stienriek in’t Hart.
Wer dat verstaht, hett de Sleutel to de Goudkist vun de Olden. Dor liggt dat Steen – dat Elixier, dat Leven geven kann un all Ding verwandeln.
Kapitel IV: Wo man arbeidt, den Füer mit Maßen höllt un jümmers anhöllt
Wenn du bi disse Tiet nich all lang ut de vörher sproken Wöör begrepen hest (wenn du nich bannig dom, unwissend oder dösig büst), wat de rechte Stoff is vun dat Seelsteen vun de kloken Philosophen, denn weet ick ok nich. Disse Steen is dat, worop de gantze Alchemie arbeidt, un dat is, dat wi dat wat noch nich heel is, perfekt maakt – mit Dingen, de all överperfekt sünd.
De Natur gifft uns dat nich-perfekte blots in Tüschen mit dat Perfekte, un dat is denn ok uns Opgave, dat Material, wat wi vörher belehrt kregen hebt, dörch uns kunsthaftig Arbeid to översteigen.
Wenn wi de Weg nich weet, wo wi dat maakt kriegen, warum glöven wi denn nich doran, wat de Natur sülven de hele Tiet maakt? Se arbeidt in de Minen mit lütter, stiller Hett, dor de Water dick un zäh maakt ward, so dat dat mit Tiet to Quick-Sölver (Argent-vive) ward. Ut de Fettigkeit vun de Eer ward, mit disse sülve Hett, Swavel föhrt.
Un mit disse Hett, de jümmers un ohne Paus anhöllt, ward all Metallen föhrt – reine oder nich-so-reine – un dat all blot dörch Koken. Is dat denn nich narrig, dat man versöcht, mit allens mööglich Krom de Natur to övergahn?
Een hett dat so seggt: "Weh di, de du den Weg vun de Natur överseen wullt un mit ne' Spinnerei din eigen'n Weg finnen wullt." De Natur gifft uns 'n kloren Steg: still un jümmers wieder Koken. Un dat Füer, dat du dorför brauchst, is sacht, lütt, gliekmäßig. Maak dat Feuer nich to graw – denn ward dat Werk verdommt.
Un: "Een Ding – de Steen. Een Weg – dat Koken. Een Gefäß – dat Allens in sich höllt." Un: "Geduldig, jümmers, un in’t Stillen." Un: "Sleip dat sövenmol." Un ok: "Et sleipt sik mit Füer."
Disse ganze Arbeid is as de Schöping vun’n Minsch: eerst krieg he lütt Levenkost, denn ward he sterker. So ok de Steen: mit lütt Füer fangt dat an, un dat Füer mutt lütt för lütt wesenhaftig stegen, bet dat Werk to Enn is.
Kapitel V: Van dat Gefäß un dat Füernhus
Nu dat wi weten, wo dat Arbeid löppt, mütt wi ok kieken, wat för en Gefäß un Füernhus wi brauchen. De Natur bruukt in de Minen ok ehr egen “Koopkessel”: de Barge. Un de heet is binnen, gliekmäßig, un geiht nienich rut. Wenn dat rut gahn kunn, ward dor nienich Metall wesen.
So mütt ok uns Füernhus sin: nich groot, aver mit stiller, städiger Hett. Dat Füer mutt dör de Lucht upstiegen, aver nix mutt rut, dat Hett mutt binnen blieven un dat Material umgeven – in'n Gefäß, dat rund is, mit'n smalen Hals, ut Glas oder ut Hart-Eer, dat as Glas is.
De Mund vun dat Glas mutt to smeert wesen – mit de sülve Stoff of mit'n Lehm. Un so as in de Barge de Hett ok nich dat Swavel oder Quicksülver direk anfasst, so schall ok hier dat Füer nich direkt an dat Material geiht. Dat Material mutt in een Gefäß binnen een annern Gefäß – so dat de Hett dat allens rundüm berühren kann, lütt, gliek, un still.
Aristoteles seggt in sien "Licht der Lichter": "Dat Quicksölver schall in dree Gefäße gekocht warrn – ut hartem Glas oder (besser noch) ut Eer, dat Glas is in sien Naatur."
Kapitel VI: Van de Farb’n, de in’t Werk sünd
Wenn du nu weetst, wat de Steen is un wo wi arbeiden, denn schallst du weten, dat he sik bi’t Koken manchmol in all mööglich Farb’n wiest.
Een seggt: "So vele Farben, so vele Namen." Denn de Philosophen hebbt em na de Farb’n benannt, de he nah un nah krigg.
Toerst is dat Swartheit – de Finsternis – dat nennet een Putrefaktion. Un een seggt: "Wenn he swart is, weet: dor is dat Witte in dat Swarte verborgen – du muttst dat Ruttrecken."
Denn ward he rot, aver noch nich dat rechte Root. Een seggt: "He ward ok gel, smelt, stolt sik wedder, vör dat dat rechte Witte kömmt." Un he seggt: "He maakt sik swart, he maakt sik witte, he maakt sik rot – he leeft, he stüert, he ward gröön."
Un dat Gröön is de Siel. Een seggt: "Kook dat, bet dat di gröön ansicht – dor is de Siel." Un weer een anner: *"Dat Gröön hett de Herrschaft."
Vör dat rechte Witte kummt de "Pfaubenfarv" – all Farb’n, de du denken kannst, weetst du dor. Wenn dat Steen denn so blank is as Fischög, denn büst du nich fäär af. Denn ward he rund un fast.
Een seggt: "Wenn dat Witte baven in’t Glas blinkt, weet: dor is dat Root in’t Witte – dat muttst du ruttrecken." Kook dat, bet allens rot is. Twüschen dat rechte Witte un dat rechte Root liggt dat Aschgrau.
Un so seggt een: "Na dat Witte kannst du nich mehr fehl gah – wenn dat Füer stiegt, kömmt dat Aschgrau." Un noch een seggt: *"Veracht de Asche nich – Gott gifft di dat smelten Steen."
Un toletzt, wenn dat allens vörbi is, denn ward de Steen de König, mit 'n rode Krohn – vör Gott sien Willen.
Kapitel VII: Wodennig de Medizien op een onvullmaaktig Body to projizeren is
Ik heff mien Woort grootdels höllt, wat dat groote Kunststück angeiht: de Bereedung vun dat Elixier, rood un weet. Nu kummt to'n Schluss dat Kapitel över de Projizeren, dat is de Vullendung vun dat Wark – de begehrte un verwachtete Fruhd.
Dat rode Elixier maakt dat Materi glanzend güld, vörwandelt all Metallen in rein Gold. Dat weete Elixier maakt allens witt un bringt de Metallen to vullmaakt Weetheit. Man wi weet ok: een Metal is näher bi de Vullmaaktheit as dat annere – un een is weiter af.
Wen wi denn een Metal finnt, dat nich so wiet af is vun de Vullmaaktheit, denn sünd wi vör vele Arbeten verschont, de bi de schlechten Metallen nödig weern. Welke Metallen dat sünd, de nah oder wiet af sünd, dat kannst Du mit Witz un Klookheit in mien Schrieven allens utfinnen.
Un de, de de rechte Substanz funnen hett in dissen Spiegel der Alchimie, de weet ok, op welk Metal de Medizien to brengen is, damit dat to sien Endform komt.
De groten Vörgängers in de Kunst hebbt dat al seggt:
"Natur enthält Natur."
"Natur överwindt Natur."
"Un wenn Natur ehr Natur begegnt, denn freit se sik dörper un verwandelt sik in wat Nieg’s."
Un ok:
"Dat Glieke freit sik an dat Glieke."
Denn Liekheit maakt Fründschaft, seggt de Philosophen.
Se hebbt ok seggt:
"De Seel geiht gahn in ehr eigen Body, man nich in een fremden."
Denn de Naeheit maakt dat allens veel lichter. Un in disse Kunst warrt dat Korporeale to'n Geest un dat Geest to'n Körper.
De Elixier, egal ob rood oder weet, is so fein un dörperarbeitet, dat he sick nich so einfach mit'n Metal vermengen laat, wenn dat alleen mal smölt is.
Dat is ok nich licht, dat Elixier op veel un viel Delen to projizeren un dat in een Ogenblick to dördringen un to verwandeln. Nu will ik Di een groot un versteken Geheimnis vertellen:
Een Deel vun dat Elixier nimmst Du un misch dat mit tausend Deelen vun dat nächste Body.
Denn tu allens in een passen Behälter un sett dat in den Fixations-Ofen.
Erstens mit lichten Füer, denn de Hitt langsam steigern över dree Daag, bis allens ganz tohop is.
Denn kanns Du vun dissen neien Stoff weer een Deel op tausend annere projezeren.
Un dat is denn een Wark, dat Du in een Daag, een Stünn, oder in een Moment maken kannst.
Gott de Wunderbare sei dafür in Ewigkeit preist.
En Gespräch över dat Philadelphische Gold
Philochrysus: Dat weer dat, wat ik Di fragen wullt. Du weet noch, Du hest mi mol vertellt, dat de Beschrieven vun Dien Stadt, de wi leest hebbt, mehr wortwörtlich is as man glööven kann – un glieker ok voller Mysterien, dat selbst de klauksten Lüüd dat nich ganz verstahn köönt.
Du seggt denn: de Stadt is bouwt eerstens ut echtem Gold, tweetens ut feinem Gold, drittens ut glasigem Gold, un veertens ut levenigem Gold.
Nu will ik gern, dat Du mi dat allens, Punkt för Punkt, erklörst.
Seggst Du denn, dat disse Stadt echtlich ut Gold bouwt is, nich blot so bildlich gemeent? Is dat Gold so real un fast as dat, wat ik hier in mien Hand hebb?
Philadelphus: Jo, Philochrysus, ik kann Di verzekern: dat is keen Bildspraak oder allegorisch Gedöns. Dat Gold, wovon ik snack, is wirklich un fühlbor för de Lüüd, de dor wöhnt. Un dat hett nich minder, jo sogar mehr gode Eigenschaften as dat Stück, dat Du nu in de Hand hällst.
Ik weet, dat hört sik vreemd an, un dat is nich einfach to erklären, wat Du noch nie sühnt oder anfasst hest. Dat is as wenn een, de blind boren is, de Farven erklären willt – oder een, de nich hören kann, wat Musik is. Un doch: dat, wat ik mien, is för sommige sichtlich un greifbor – ok wenn Du dat nu noch nich verstahn kannst.
Philochrysus: Ik hör Di genau to. Maak Di also op, mi dat so good as Du kannst to erklärn.
Philadelphus: Gorn, aber eerst heff ik een oder twee Fragen an Di.
Philochrysus: Immer to Dien Tiensten.
Philadelphus: Warum glöövst Du, dat dat Stück Gold, dat Du mi wiest, real is, un nich bloß en Schien, en Schimmer, en Idee?
Philochrysus: Tja, dat is ganz einfach. Een Schadow kann ik nich anfassen – he verschwint, wenn ik dorhen greife. Een Schadow hett keen Gewicht, keen Glanz, un keen Kraft.
Aber dit Gold hier – dat is schwer, glänzt un is kräftig. Ik kann dat packen un vast hollen. Un dat behöllt sien Form, ganz egal, wo ik dat hinstell. Dat is nix, wat blot vun de Sunn afhangt oder vun’n Ogenblick.
Philadelphus: Du büst also ganz överzeugt, dat dat, wat Du anfassen kannst, ok wirklich is. Nu stell Di mol vör: Du müsstest dat Gold einem erklären, de dat noch nie sühnt hett, noch nie hört hett – een Philosoph oder Koopmann in een Land, wo dat keen Gold gifft.
Wodennig würdest Du em dat erklärn?
Philochrysus: Hmm, dat is en stuk sworer.
Ik würd versöken, Begrippen to bruken, de he kennt. Wenn he z.B. Kuper kennt, würd ik seggen: "Stell Di för: dat is een ganz feines, glänzendes, besonderes Kuper."
Denn würd ik em erklären, dat dat Gold ut twe Grundstoffen besteht:
Een reines, lebendiges Quecksilber
Un een fein, unvergängliches Schwefel-Erde
Un dat disse Stoffen in perfekte Maat un under de Strahlen vun de Sunn in’n rechten Ort matureert un sünd to dat Gold, dat ik mien.
Ik würd em vertellen, dat sien "Goth’sch Kuper" veele Mängel hett:
dat Quecksilber is gifftig un unrein,
dat Schwefel is grob un verbrennlich,
de Maten sünd nich richtig afstimmt.
Un ik würd seggen: "Wenn Du dat rein maken kannst – dat Quecksilber heilen, dat Schwefel läutern – denn kannst Du ok dat fein Kuper maken, dat wi 'Gold' noemen."
Denn würd ik em de Egenschappen erklären:
Gewicht – dat echte Gold is veel sworer.
Reinheit – dat is klarer as wat he kennt.
Tinktur – dat bringt Farv in annere Stoffs.
Fixation – dat Gold verlürt nix in Füer oder Tied.
Verformbarkeit – man kann dat so fin utkloppen, dat’t fast dörsichtig is.
Medizinske Kraft – inwendig oder utwendig bruken, heelkrächtig.
Denn weet he: dat is keen Symbol, dat is realer as sien egen Metal.
Un dann geiht ik mit mien Philosophen in’n Fründschaft afschied – un geiht to’n Koopmann.
Mit em snack ik nich so filosofisch, man einfach:
Dat Gold is vull mehr wert in’n Handel
Dat is 400 oder 500 mol so viel wert as sien annere Metal
Un dorwegen is dat Gold de wahre Riekdom
Philadelphus: Dat reicht, ik seh, du hest Geschmack an dat Thema, över dat wi snackt hebbt. Un doch hoff ik, dat dat di to wat noch Besser’s henleiden will. Wat du all seggt hest, ward nich ümsonst wesen, wenn ik di eens dörchfrög. Vleicht kehrt sik dat Blatt denn ok mal vör di. Laat mi di dorüm ans Herzen leggen, dat du recht ünnersöchst, wat dat Gold denn för een Gold is, dat du dat för echt hollst. Awer nu, wo du mi Antwoort geven hest op mien Froog, bün ik ok bereit, di to sägen, wat ik op mien Hart hebb – doch eerst mööt ik twee, drei Ding vörweg seggen, dat du mi ok richtig verstahn kannst. Also pass nu op, un hör goed hen, wat ik di nu seggen will.
Philochrysus: Dat do ik gewiss, mien Fründ. Ik fül mi all'n beten so, as wenn du de heel Tied hier an en List arbeidt hest, mi in’n Grund to brengen. Awer gahn wi erst mol mit dien vörwegseggen los – ik hör di genau to, mit all mine Oorn un Ogen.
Philadelphus: Dat eerste, wat ik vörweg seggen will, is dis: De Göttliche Segen weer van Anfang an över de ganze Schööpfung sprek'n. Oder, as annere dat sägen: De Segen is in de Welt rinseggt – dor is wat Levendigs, wat Essenzs, in alles rinflütt. Allens, wat ut Gottes Hand kummt, weer good. Kein Böös oder Unfruchtbarkeit, kein Dood oder Krankheet kunn ut Gott kommen, denn wenn He wat deit, denn blot in Gütigkeit. He hett sik freud över sien Wark un hett se allens as good, ja as sehr good, betitelt – in ehr’ heel Unnerneen un dat harminsche Tosamenspill.
Philochrysus: Jo, dat mutt ik togeven. Awer ik bün gespaant, wo du dat nu bruuken wullt.
Philadelphus: Dat warrst du noch sehn, bevor wi uns scheedt.
Philochrysus: Ik kann nich afstreiten, dat Gott de Schööpfung segen hett, un dat all sien Warken good sünd. Mach dat Beste draus.
Philadelphus: Dat tweete Ding, dat ik seggen will, is en logsche Folge vun dat eerste, un ward von de allgemeene Erfahrung bestäätigt: De Warken vun de Schööpfung sünd hüüt nich mehr so, as se mal waren, dor se ut Gottes Hand kamen. Denn keen ehrlicher Minsch kann seggen, dat all de Dieren, Planten un Steen’n hüüt noch good sünd – weder eenzeln besaht, noch in ehr Gesamtspäll. Un wenn ok kloke Filosofen seggt, dat allens noch good is – wenn ok blot in Relatie to sien Umstänn – so is dat doch en Idee, de mi vorkummt as en Verwässern vun Gottes Gütigkeit, as wenn dat Göttliche good blot noch en Symbol wär.
Ik könnt dat mit Beispööl allens utreken un bewiest maken, dat so'n Gedankenmodell unsinnig is. Awer dat würd uns to wiet afbrengen. Wenn du een anner mol näher doröver snacken wullt, denn segg mi Bescheed.
Philochrysus: Dank di, Philadelphus. Dat reicht mi vörerst. Ik heff mi sülvst ok al mal fragt, wenn mi en Floh biten hett, wat för Lüd dat sünd, de seggt, de Welt weer in’n beste Stand. As wenn dat noch nie beter weer oder noch beter warrn könnt. Un dat Se allens in Füür ünnergahn schall, as dat Enn vun de Welt – dat heff ik nie recht afkunn.
Philadelphus: Denn gifst du to, dat de Welt nich mehr so good is, as se mal weer, un dat se, mit Gottes Gave, wedder in ehr Ursprungstostand kamen könnt?
Philochrysus: Dat gif ik to.
Philadelphus: Denn segg mi nu: Wat verdient den ehrlichen Naam – dat, wat so perfect as möglich is in sien Oort, oder dat, wat dor fief drunter liggt? Nimm twee Schapen oder twee Hest. De een is prachtvoll un formvollendet, de anner mickrig un kränklich. Wat is denn dat echte? Is dat schietige Schap dat wahre, un dat andere blot en Bild? Oder würdest du nich seggen: Dat, wat dem Urbild am nächsten kummt, is dat wahre?
Philochrysus: Ganz richtig – de schietige Schap oder der lütte, kranke Hest is dann ehr en verzerrtes Bild, as dat wahre. Un wenn een blot so’n dürres Vieh sehn hett, denn wär he töricht to seggen, dat dat dat Best is, wat de Natur tohöögt hett.
Philadelphus: Un wenn du twee Scheffel Weet hest, een voll mit Spreu un Mängel, un een rein un gesund – würdest du seggen, dat blot dat schlechte dat echte Weet is? Oder twee Piepspan'sche Wienen – een rein, de anner verdünnt mit Water?
Philochrysus: Nee, dat würd ik nich seggen. Ok wenn ik bloß den schlechten Drink kannte, würd ik nich glöven, dat dat dat Beste is.
Philadelphus: Nu höll fast an dien Woorden. Ik seh twee Stücken Gold – een an dien rechte Hand, een an de linke. Dat een is himmlisch, dat anner is vun de Erde. Dat Gold, dat du in de Hand hest, hest du seggt is real. Dat anner, dat du nich sehn kannst, nennst du bloß’n Bild. Awer dat irdsche Gold, dat blendt dien Ogen, so dat du dat himmlische nich mehr sehen kannst. Ik segg di: Dat Gold, dat du för real hollst, is in Wahrheit en Schimmerbild. Dat, wat du för'n Bild hollst, is dat echte, dat wahre Gold.
Philochrysus: Awer mien Sünn bedrieg mi doch nich. Wenn ik mi dor nich op verlaten kann, denn kann ik ja nix mehr glöven.
Philadelphus: Heb nix to föchten. Dien Sünn sünd intakt. Dat, wat di bedriegt, is dien Urteil, dien Denken doröver. Wenn du dormols droomt hest, dat du mit Goldsäck rullt hest, un in’n Morgen vörkamen hettst, dat dat allens nich weer – denn weetst du, wat ik mein.
Philochrysus: Jo, dat weet ik. Ik weet dat noch genau – un dat weer nich lütt Missemod, as ik wakker warrn bün.
Philadelphus: Vergeet dat nich, mien Fründ. Denn du büst nu in’n Droom, in dissen Ogenblick. Un in’n Morgen, wenn du upwakkst – dann wirst du wissen, wat echt is un wat blot Schimmer weer.
Philochrysus: En Droom, seggst du? Denn is de hele Welt en Droom? Un all dat Warken, dat Hanneln, dat Kämpen – dat schall all nix as Dämmerbiller un Spöök wesen? Philadelphus, du büst doch keen Skeptiker, oder?
Philadelphus:
Nee, ick bün en Eklectiker. Aver ick heff ok dat Gode an’t Twiefeln funnen, bi vele Dingen, de du so glöövst. Un wenn dat Twiefeln nich to wiet geiht, denn is dat de Grundsteen vun all echte Erkenntnis – sei se nu natüürlich, politisch oder godlich. Un so komisch as dat di ook vorkummt, is dat doch nich so wiet vun de Wohrheit af, dat disse Welt mit all sien Dingen dorinnen nich mehr as en Dreem oder en Schatt is – wenn man dat mit de unsichtbaren Wellen vergeliekt.
Ick will di mit so Saken nich to dol drängen, darum segg ick bloots: dat is nich wiet af vun de Wohrheit. Aver de unstriedbaren Schriften, wo man den Finger vun Gott dorin sehn kann, de würd mi Recht geven, wenn ick seggen dorf: dat is de reine Wohrheit. Wenn du dorin gräbst, denn geiht di de Ogen up, un du warrst sehn, dat de Form vun disse Welt vörbi geiht, un all wat dor tohöört is nich mehr as en Nachtgesicht, dat mit’n Morgenlicht verlücht.
Ick harr fröher ok so dacht as du. De gifftige Becher vun de schöne Hur, de ick di schon mal erwähnt heff, hett mi in en deepen Slop drückt. Un in dissen Slop heff ick just de sülvigen Dreems harrt as du nu. Ick dacht, dat dat Weltgold so echt un fest weer, as du dat mienst, un dat Himmelsgold weer för mi blots en Bild, keen Wirklichkeit.
Aver denn weer dor en snelle Bote ut dat Hemmelsche Philadelphia, de mi wieder opweckt hett – un mit eenemmaal weer all de betörten Nachtbilder vörbi, un ick weer wedder bie mien Sünn.
Ah, Philochrysus! Wakk op! Wakk op! Dor steiht een vun de Böhmer ut de scheune Stadt, he höllt en Medaille ut dat rechte Gold vör di hinner’t Licht, wenn du bloots dien Ogen upmaken wullt un de Schatt nich so fast hollst.
Philochrysus:
Wat willt du maken mit mi? Oh! Noch en lütt beten Slop, noch en beten Rüch, noch en beten vun dissen Welt – un denn wakk ick op. Stör mi nich.
Philadelphus:
He snackt in sien Slop. Ho! Ho! Philochrysus. Du wullt noch nich opwaken, dat merk ick. Denn will ick di för en Tied dien Wünschen gönnen un mol so tun, as wenn du nich slöpst, man dat dien Dreem de Wirklichkeit weer. Un all dien Slut, de du mit dien Sinne trecken deihst, will ick mol as wohr annehmen.
Denn so as du glöövst, dat dat Weltgold echt un substantzhaft is, glööv ick dat ok vun dat himmlische – jo noch veel mehr. Wenn du dien Sünnsin dor för anföhrst, denn weet ick ook Lüüd, de dat för dat Himmelsche Gold doot – un de sünd nich minder glaubhaft.
Aver weil du villicht mit mien Tostregen nich gliek wat anfangen kannst, will ick mit di so snacken, as du mit en Got oder Tarter snacken wullt, de nie vun de Goldminen in Peru hört hett.
Denn wenn dat Gold vun Peru echt is, denn mutt dat Gold vun Philadelphia ok den Naam verdienen – ja, dat is noch beter, weil dat noch rener is un näher an dat echte Bild vun de schöpfte Natur, so as Gott dat maakt hett – klock un lütt, in de Ewig Bargen sünd dat utbore worden: de Bargen vun de Sünn un de Bargen vun den Maand.
Wenn man nu seggt, dat de Unnerscheed twischen Philadelphia-Gold un dat ut Peru so is as de Twischen Peru-Gold un Gotten-Kupfer, denn kann man doch seggen, dat dat Himmelsgold rechtemäötig dat echte is – ohne Fluch, mit rechter Proportion, un dörch un dörch good.
Philochrysus:
Wenn dat so is, denn giff mi doch bitte wat vun dat, mien leev Philadelphus, dat ick dat sülvs utproberen kann.
Philadelphus:
Du büst noch in dien Dreem, du weetst nich wat du seggst. Du verstahst weder, wat för Gold dat is, noch wer dat geven kann. Man ick segg di, dat is dat echte, pröfte Gold. Un dien Gold, oder dat falsche Messing vun Peru, is nich ut ganz rene Elementen maakt, nee, dat hett inne Mangel.
De Proportionen sünd nich as se schall sünd in de perfeke Natur, man blot in disse fallsche, verlohren Ordnung vun uns’ Erde. De Fluch, de över dat ganze Niedere liggt, hett ok dat Gold röppt. Un darum is dat ok nich fullkamen – dat mag wol en „perfekt“ Metall in de Fallen Welt sien, aver nich in de Ursprungliche, de von Gott sülvst kummt.
Philochrysus:
Wat meinst du mit en „Innewohnenden Fluch“? Un wie hett dat was mit dat Gold to maken?
Philadelphus:
Wenn du weetst, wat Segen is, denn kannst du ook den Fluch kennen. In elk Ding is en innewohnender Segen, un ok en anhängender. Ohne den innern Segen hätt Gott dat nie „good“ nennen könn, un ohne den annern wär dat nix nützt för Minsch oder Mitkreatur.
Wat denn fehlt – innerlich oder äußerlich – dat is de Fluch.
Un dat hett vele Namen: Dood, Düster, Höll, Turba, Seed vun de Slange, Nebel, Arimanius, Gift, Blut vun de Oold Draacke, Norden...
De Segen kann villicht verbargen wesen oder wedder entdrückt – man de innewohnende Segen kann nich ganz weg, ohne dat dat Ding sülvst vergeiht.
De Fluch in’t Gold op Erden is geringer as bi anner Metalle, dat stimmt. Man de anhängende Fluch is grötter.
Un de Prinzipien vun dat Gold sünd uns nich direkt sichtbor – wat wi sehn köönt, dat sünd de elementare, de „spermatosche“ Grundstoffen.
In de rene Natur is Water licht, levendig, kraftig – in de verlohren is dat dumpf, dod, kraftlos. Un de Erd is ok so: dor gifft dat en lichte, glittrige, „silberne“ Erde – un en dumpige, blinde, verhuddelte.
De lütte Erde, de noch dat Leven un den Segen in sik bargt, dat is de segende. De anner is de „Verfluchte“ – de „verdaamte Erde“. Un de is ok im Gold, ok wenn du dat nich hörn wullt.
Philochrysus:
Du seggst also, dat in uns Gold wat vun de verdaamten Erde is? Dat kann ick ja fast nich fassen... erklör dat biten genauer.
Philadelphus: Du büst dat sülvst, de dat so to seggen op sick neemt – ik heb dat nich direkt so meint. Un ehrlick seggt, ick harr fast Bammel, di so bi dat Levenswark to tokamen. Man wenn dien Gold, Philochrysus, wat von de Eerdische is (un dat wirst wohl nich afstrieten), denn mutt dor ok wat von de verdammte Eer in sitten. De Bann hett sik nich stoppen laten bi de Goldgrube, man is dörch un dörch gahn, as jüst so as de Suer in’n Deeg, un hett de ganze Eer un all, wat dor tohör, mit dor inrührt.
Veellicht is dat Gold nich so bannig dörchsott wie annerswat, un dorüm heff ick seggt, dat hier minder vun den Bann inne sitt, as in anner Dingen vun de sülve Sort. Man wat dor is, dat is dor – un dat nich wenig, wenn man mit Vernunft oder Erfahrung to Wark geiht. Doch, dat würd uns to wiet in de Philosopherei trecken.
Lat dat hier erstmal reichen, to beden, wat en einfache Handwerker ok an’n Dag bringen kann bi de meeste eerdische Dingen – wat mag denn en Meister al towegen brengen, wenn he dat rechte Handwark hett?
Warr nich gram, mien Fründ, över dat, wat ick seggt heff. Lär dat Denken to dragen, dat dien so hööghümmeltes Goldbild villicht doch nich so scheun is, as du dat immer meent hest. Denn nich allens, wat glit, is ook redt Gold.
Dat is en Verdammte Eer – Terra Damnata et Maledicta – de sitt so fäst an dien Gold, dat se mit all de Kunst vun de Schelmer un Alchemisten nich los to kriegen is. Un ick heff von glaubwördig Lüd hört, dat wenn een hartklor im Sinn is un fix mit de Hand, un dat Oog hett, dat Schlechte vun dat Solargold to trennen, denn hett he mehr vun den Dreck as man dacht. Un wenn dat stimmt, wat een klorer Mann vun düssen Land seggt hett, de von alle fromme un kloke Lüd so hüllig höllt warrt – un wenn dat ok stimmt, wat man in de Labore täglick an Versöök maakt: dat Gold kan man höger maken, lichter, feiner, mit minder Gewickt un mehr Schein – denn is dat seker, dat dat Gold noch veel lichter un fixer un reiniger warrn kann, as dat, wat ut de verdammte Eer kümmt.
Ob dat Gold jemals ganz vun dat innere Bann los warrn kann, dat weet ick nich – man dat is för nu ok egal. Denn ick kann di seggen: dat gifft en vein vun Paradies-Gold, dat Moses sülvst "good" nöömt hett (Genesis 2,12), un dat is noch lang nich so hoch to stellen as dat Philadelphische oder Zionitische Gold. Du kannst villicht nu anfangen, to ahnen, wat mit de Bann un de Segen in dissen metallischen Leev besett is.
Philochrysus: Ick glööv, ick begreep di so langsam. Man segg mi mal: wat meenst du mit en anheftenden Bann, un wat hett dat mit dat eerdische Gold to maken?
Philadelphus: De anheftende Bann is dat, wat nich von binnen in de Saken sülvst is, man wat van buten drupp, vun de Verbindung mit de Minschen-Seel – un dat, je innerlicher dat is, desto gefährlicher. Denn dat passt weder to de Seel, noch to dat Ding, dat se so hert an sick drückt as wenn dat de grote Glück wär.
Dein Gold hett villicht nich so veel von dat innerliche Übel, man dat anheftende – dat is vil mehr, un dat is ok dat Schlimmste. Denn wenn dat Gold ok noch so rein is in sien Stoff – wat hilft dat, wenn dat Seel sick dor an klamert as an en Gott? Un dann ward dat Bann noch sworer – as bi de Engel, de ehr ehrste Stahn verlaten hett, un as mit dat Golt Kalv vun Israel, vun dat de Juden seggt: In all de Straf, de över uns kümmt, sitt noch en Deel vun dat Kalv.
Wat sünd de Süünden in de Welt, de nich för dat Gold sünd maakt worrn? Wat Storm, wat Not, wat Gericht is nich al över Lüd, Familien un ganze Länner kummt dorwegen? Kiek in de ole Tiden, kiek in de Historien – de Heiligen un de weltlichen – dat wimmelt vun Exempeln.
Un wie veel arbeidt in’s Füür, jagen dörch dat Leven, dreev vun dat glinstern, man kriegt nix as Rauch un Slagg, statt de Gold-Berge, de se sicht stellt hett. Un de annern, de sick bedröven laven, jagen dat Glück achtern, un finden nix as Leed un Bekeer. Hätt se de Helfte vun de Mühe an dat Paradies-Gold sett, denn weer dat besser utgang’n. All dat kummt von den anheftenden Bann.
Un glöff mi, Philochrysus, denk an dat letzte Wurt vun den reichsten Mann vun sien Tiden – he weer ok en kloke Politiker un en fromm Mann:
Philochrysus: Jo, ick weet dat: "Wenn ick mit de helft vun de Müh, de ick för mien König maakt heff, mien Gott dient harr, denn harr he mi nu nich verlaten."
Philadelphus: Ganz genau. Un glöff mi, mien Fründ: wenn du mit de helft vun dien Müh, de du in’t eerdische Gold settst, dat Hemmelsche söchst, denn würst du allens, wat ick seggt heff, mit dien egen Oogen sehn. Un du würst hebben dat, wat Bestand hett – nich alleen Glinster.
Philochrysus: Ick bin so torüch. Ick weet nich mehr, wat ick glöven schall. Laat mi slapen – ick will liekers weiterdrömen, as dat du mi so wakker maakst. Vergeev mi, un geiht weg. Ick bin Philochrysus. Ick liebe dat Gold, wat du so verachtlich “eerdisch” nööms. För mi is dat dat Himmel-Gold sülvst. Du seggst, dat dat nix as Schein is? Ick weet wat echt is. Dat is dorch dat Füür gahn un is wogen in de Wage. Kannst du dat ok seggen?
Philadelphus: Jo, mehr as dat. Mien Gold is ok dorch dat Füür gahn, un is ok wogen in de Wage. Un dien Gold – dat hüllt dat Füür nich ut, dat verdampt as Slagg un Blei. Un een Korngrain vun dat Gold ut mien Stadt, dat weegt mehr as en ganz Kammer vull vun dien. Dorüm heet de Kroon ut dit Gold ok: "en Gewickt vun Herrlichkeit" – en übermäßiges, övermäßiges Gewickt. So vil besser is dat Hemmelsche Gold as dat eerdische, dat keen Hyperbel dat griepen kann.
Dat glänzt mehr, dat hüllt länger, dat heilt mehr – för Seel, Geist un Liek. Un dat maakt di riek – redig riek. All de Köpen vun dissen Welt sünd nix dorgegen.
Aber dat all to erklärn würd di villicht nur weher maken. Dat spar ick mi up, bis dien slapen Sinne wedder to sich kömen. Ick bün dorüm geschickt, di to wekken. Vergeev mi dat.
Philochrysus: Halt! Ick glööv, ick seh wat. Ick segg nich, dat dat all so is, man dat dat mööglich is, dat kann ick nu glöven. Ick kann mi noch an een erinnern, de wat gliekes seggt hett vun’t Pult: “Meent ji, ji schallt Pillers in’n Tempel sünd, in Silks geiht, mit Gold in’t Dock? Nee, nee, dat is nich so gemeent...”
Philadelphus: Doch, doch – dat is all redt, jeden Bookstav, jeden Punt. Man nich so, as de Welt dat sien will. Dat sünd redige Pillers, rediges Gold, redige Kleed, in de Stadt vun Gott. Man dor is en so große Överdrift twischen dat eene un dat anner, dat keen Weltverstand dat begriepen kann.
Philochrysus: Denn gifft ick mi slötlich to – dat Gold vun Philadelphia, dat is redt, un dat hett weder den inneren noch den anheftenden Bann in sik – so as du dat meenst, un nich so, as de Welt dat verstaht.
Philadelphus: Nu hest mi recht verstahn. Denn laat uns nu wiedermaken...
Philadelphus:
Dat möög so wesen. Awer ik heff mi nienich vör Philautus sien Scharpsinn fürcht, obschon ik em recht goot kenn un weet, dat all sien Grundsätz – egal, of in de Philosophie, de Göttelkunn oder in de Politik – recht anders sünd as mien. He is dat blanke Bild vun den natürlichen Minsch, un in all sien Schriefwarken sehst du ganz klor den Afgrund, in den de Natur fallen is. Dor kann een klooken Kopp veel ut leren, denn selten is dat Thema so diep un grünnig behannelt worrn. Awwer he neemt dat verkehrt, as wenn dat de oorsprünglich Natur wär. Un doch red he as en natürelken Minsch recht un klar, blifft ok ganz trow sien Prinzipien trü.
Op de anner Siet sünd dat denn de meest gelehrten un dörchdenken Antwoorders, de de wahre Naturtostand, so as he mal weer un ok mal wedder warrt, in all sien Glanz beschrieven hebbt. Philautus is nich dood – he leeft in sien Lüd, un he ward leven, so lang de verdorbene Natur noch op dissen Eerdboden sünd.
Denn de Siel (de Psyche) in’n Minsch kümmt nich wiedder as bet to't Bild, dat Leven sülven is vör ehr nich greifbor. Bloots de reine Geesst vun de Sophia mag dat Leven sehn, dat sick in Woorden bloot afspegeln deit. Un de, de bloots de Siel hebben, kann den Unnerscheed nich maken twischen Bild un Ursprung – he nimmt beide för een un datsülve.
So hett he ok, as he in de Sprachwöörter de Ahn hett, dat de Geesst meist mit dat Pusten (oder Odem) glieksett warrt, glieks dacht: „Aha, de Geesst is nix anners as Luft oder Stoff!“ Un as he den Begriff „Substanz“ hört, hett he dat towat, wat ünner wat anners steiht, also een Saken, de wat drögen kann. Un so hett he dat glick materieel vörstellt.
Un dor liggt sien gröttste Irrtum: he kann sik keen immaterielle Substanz vörstellen – för em is dat en Wiederspruch in sick sülvst.
Awer ok de, de Philautus sien Denkart afwiest, sünd sülven nich vör dat sülve Denkfehler sicher – dat könnt ik an velen Beispööl zeigen, wenn dat noot wesen schull.
Philadelphus:
Drum bidd ik di, mien Fründ, bi all, wat wichtig is, wenn du dat verstahn wullt, wat ik segg: Nimm di nich tofreed mit de gängige, loses Verstand vun en Woort, denn dat is meist doppelsinnig. Versöök liever, dat eigenlich un strakke Bild dorachter to faten, dat to dat Woort höört. Denn dat is de enige Weg, den Unnerscheed twischen’t Bild un den Ursprung to maken – oder, as de Scholaren seggt: dat Signum vun dat Signatum to trennen, dat Teken vun dat, wat dat betiekent.
Philochrysus:
Dat is recht so, Philadelphus. Keen kann dat afwiesen, wat du seggst, nich na all dat, wat Lock (in sien Essay över den Minschenverstand) un de franzöösch Philosophs doröver seggt hebbt. Säg mi denn mol: Wat meinst du mit „Substanz“?
Philadelphus:
Dat is wat, dat von Gott schapen is, dat en Wesen hett un ok existent is, un dat fähig is, verscheden Formen oder Art vun’s Bestahn to dregen.
Philochrysus:
Un wat is denn en „Körper“?
Philadelphus:
Dat is en Substanz, de utdehnt is un verscheden Formen vun Utdehnung hebben kann – twee davo sünd „Penetrabilität“ (dorchdringlich) un „Impenetrabilität“ (nich dorchdringlich).
Philochrysus:
Ik dacht allens, wat Materie is, is nich dorchdringlich?
Philadelphus:
Dat stimmt för Materie, jo. Awwer nich för all Körper. Penetrabilität is ok en Form vun Utdehnung, genau as de Im-Form. Denn wo keen gemeensame Raum is, kann ok keen Dorchdringen sien, un wo dat keen Dorchdringen gifft, gifft ok keen Leven. De Leven ward mit Dorchdringen föört.
Dat gifft Substanzen, de können dorchdringen, man sülvst nich dorchdrungen warrn. Un anner Substanzen, de köönt dorchdringen un ok dorchdrungen warrn. Un dor sünd ok Körper, de können nix dorchdringen, man könn dorchdrungen warrn – so as dat Licht dor de Eerdrunnen dring, man de Eerdrunnen kann dat Licht nich dorchdringen.
Philochrysus:
Un wat meinst du denn mit „Materie“?
Philadelphus:
Mit „Materie“ meen ik en Körper, de nich dorchdringlich is, de deelbor is, un de verscheden Aarten vun Deelung hebben kann. So dat all Materie en Körper is, man nich all Körper sünd Materie.
Mit „nich dorchdringlich“ meen ik nich, dat dat gar nich dorchdrungen warrn kann – ik meen blot, dat dat vun nix dor sien egen Art dorchdrungen kann, un sülvst ok nix dorchdringen kann.
Philochrysus:
Awwer wenn een Körper nich dorchdringlich is, un denn deelbor – hett dat nich wat Gegensätzliches an sick?
Philadelphus:
Nee, dat hett sin innere Logik. Juust wiel he nich dorchdringlich is, is he deelbor. Wenn he dorchdringlich weer, bräuch dat keen Deelung – denn denn gung dat eenfach doranner her, dorch un dorch. Wat dorchdringlich is, is ok nich deelbor – dat is untrennbor un ok unvergänglig.
Philochrysus:
Aha, nu griep ik so langsam, wat du meenst. Du seggst also, dat en geestlich oder immaterieel Körper – wat ok en Himmelskörper is oder en „fünftes Element“ – so en Substanz is, de utdehnt is, dorchdringlich, dorchdringend, un nich deelbor, nich zerreißbor, un ok nich vergänglig.
Un diene materielle, irdsche Körper – dat sünd Substanzen, de utdehnt, man nich dorchdringlich sünd, dorchdrungen warrn köönt, deelbor, zerreißbor un vergänglig sünd.
Ik beginn nu ok to verstahn, wat du meinst mit „grovt Gold“ un „fien Gold“, un wo dat Himmels-Gold sick to dat irdsche Gold förhullt.
Philadelphus:
Ganz genau so. Denn allens, wat ut de Elementen tosamensett is, is mehr oder minder vergänglig. Mag sien, dat een lütt Beten dorvun en beten meer Bestand hett, man dat is blot en Grad vun Unvergänglichkeit – ganz un vör all Tiet dorvun los warrn kann dat nix, wenn dat nich dörch den Dood geiht, un dörch en Wiederkehr.
Dat is en Grundsatz, de fast steiht: Allens mutt an’t Kruuts vollmaakt warrn, allens mutt dörch dat Füer gohn.
Ahn dat Kruuts gifft keen Wiedergeboort, ahn dat Füer gifft keen Festigkeit, keen Reinheit, keen Vergeistlichung.
Dat is de Grund, worüm de Booden vun’t ewige Verbond mit’n Füer verglichen ward – de Prophet hett dat seggt: He schall de Priester reinmaken, as een Golder dat Gold reinmaakt, un se schall den Opfer op rechte Art brengen.
Un de große König seggt: „Dien Woord is rein, dor is nix Unlauter an.“ Un: „Dat is overmaatig fien Gold.“
Dat is ok, worüm de Engel, de to Daniel kummt, en güldenen Gürtel hett – ut fien Gold vun Ophir. Un de Söhns vun Zion warrt mit dat fienste Gold verglieken.
Un dorüm is ok de Altarschrijn ut rein Gold maakt, ok de Bundeslaad, de Cherubim – allens, wat to dat Helligste höört.
Philochrysus:
Dat, wat du seggst, maakt mi ehrfürchtig. Ik heff vörher alltohoop meent, dat „geestlich“ un „körperlich“ Gegensätz weern – as wenn Geesst un Körper nich tosamengahn köönt. Man nu fingt dat an, sik to verkloren. Vielleicht heff ik dat bislang bloots verkehrt anwendt – de Ideen an de falschen Woort hengstellt.
Philadelphus:
Un dat is nich bloots dien Irrtum allene. Ick heff nich funnen, dat in de wichtigsten Schriften Geesst un Körper as Gegensätz behandelt warrt. Geesst un Fleisch, jo, dat ja – man nich Geesst un Körper.
Dort steiht klor: „Dat gifft en natürelken Körper un dat gifft en geestlichen Körper.“
So ok gifft dat natürelk Gold, un geestlich Gold – un dat letztere is veel höher, as dat wat wi hier op de Eerd finnt.
Un as dat geestlich Gold dat natürelke Gold övertrefft, so övertrefft dat opstandene Körper dat Körper, dat wi nu dreihn un slepen mööt. De lütten geesstlichen Leeder un Schriewers hebbt dat nich begrepen – dor kunn se sik nix bi vörstellen.
Philochrysus:
Dat gifft also Himmelskörper – mit geestlicher Natur – un Eerdbörper – mit grober, stofflicher Eigenschaft, as dat Gold ut Peru. Man de Glorie vun dat Himmelsche is een, un de vun dat Eerdische is een anner. Dat Philadelphische Gold is wat ganz anners, dat is so fien as de Himmel hooch is över de Eerd.
Philochrysus:
Du heffst mi in ehrliche Verwunnerung sett, Fründ. Du seggst, de Stadt, woher du dien Naam hettst, is ut so’n fien Gold maakt. Awer ik bidd di – geiht dat ok noch gläsig to, also dörchsichtig?
Philadelphus:
Maak di nich to hastig. Laat dat, wat ik mit Hülp vun den güden Geesst mit di deelt heff, eerst mol in di nahn. Ik bün lang nich to Enn mit dat vorige Thema. Wi sünd noch nich an’t Top vun de Leeder. Vielleicht is din Kopp al wat dösig vun de Höög.
Drum will ik di nu mol dat laat, un bi’t nächste Mal maken wi wieters.
Hier is mol en Bild för di – en Stern as Hieroglyph – dat is dat Merken vun dat Gold, un ok vun de Stadt. Dat zeigt de Bestandsdelen: dat Water un dat Füer vun de Philadelphians. Un dat verraten ok de wunderbaren Eigenschaften vun dit Gold, un wo dat sik mehrt.
Philochrysus:
Dat is för mi een heel niege Weg to denken. Du heffst mi de Ogen opent, Philadelphus. Un dat makt mi to denken: Wenn dat Gold vun dien Stadt so geestlich, so durchsichtig un fien is, denn mutt dat wat ganz anners wesen, as all dat, wat wi hier kennen. Kannst du mi vertellen, wat dat bedeutet, dat dat Gold „gläsig“ is?
Philadelphus:
Jo, dat kann ik. Dat gläsige Gold is dat vollkomenste Bild vun Reinheit un Vergeistlichung. Wat gläsig is, dat lett Licht dorch – dat verhüllt nix, dat drögt keen Düsternis in sik. So is dat Gold vun de Heilge Stadt: dat is Körper un doch geesstlich, dat is substanzhaft un doch lichtklar. De Stadt is nich ut dat Gold, dat wi hier op Eerd utgraben – nee, se is ut dat Gold, dat sich dörch Füer un Wasser reinigt hett, dat sich verfielfaltigen kann, dat von'n Himmel fallt as Regen vun Weisheit.
Philochrysus:
Dat is groot. Dat maakt mi vörsichtig, mit mien eegen Begriffe üm to gahn. Ick seh nu, dat veel vun mien Denken tohollt is an grobe Begriffe, un dat ik oft dat Bild för de Warkenheit holn heff.
Philadelphus:
Dat is en fiene Erkenntnis. Denn de Minsch mit de Psyche allene – dat is de natürliche, animalsche Minsch – he kann bloots dat Bild sehn, nich dat, wat achter dat Bild is.
He sühnt dat Atem is en Bild för Geesst – also seggt he: „Atem un Geesst sünd een, un dorüm is all Geesst materiell.“
Un wenn he hört, dat „Substanz“ dat is, wat „drunter steiht“ – denn maakt he dor ok gliek en grobe, stoffliche Sache vun.
Un so ward de Idee vun en immateriellen Substanz – en immaterielle Materie – för em en Widerspruch.
Philochrysus:
Un doch is dat, wat du seggst, logisch binnen dien System. Du treckst en Linie dörch all disse Bilder, un ick beginne dat Licht dörchschienen to sehn.
Philadelphus:
Dat freut mi to hören. Un dat is ok wichtig: wi mööt de Woort in ehr genauen Betekenis griepen – nich in de lose, volkstümliche, de allens un nix bedeit. Dat Bild mutt vun dat Ding selbst unterschieden warrn – so as de Scholastiker seggt: „Signum“ vun „Signatum“ – dat Teeken vun dat, wat dat Teeken bedüden schall.
Un denn, wenn du dat Bild loslaatst, denn kannst du anfangen dat Wahre to seh’n, dat Geesstliche, dat, wat achter de Form liggt. Denn geiht de Leeder upwarts – von Gold to Licht, vun Stoff to Geesst, vun de Stadt op Eerd to de Stadt, de ut den Himmel föllt, ut Gott geboren, ut reines Gold un gläsig as Kristall.
Philochrysus:
Ick bün dörch un dörch bewegt, Philadelphus. Dat, wat du seggst, löppt nich bloots dorch mien Sinn, man ok dörch mien Hart. Ick spör, dat hier wat is, dat mehr is as Denken allene – dat is Leven, dat is Feuer, dat is Licht.
Philadelphus:
Un dat is de Anfang vun de Wandlung. Denn keen kann dat innerste Gold finden, as wenn he sik sülvst in dat Füer gifft. Dat Gold, wat Gott sehn will, dat mutt erst smelten, renn, reinmaakt un widergeboren warrn. De Stadt, vun de ik snack, de is in’t Innern vun de Siel, un dor mutt se baut warrn – steen för steen, Lücht för Lücht, Glorie för Glorie.